عبارت “Transcription” (در فارسی «ترانویسی») در واژه‌شناسیِ کلاسیک معنایی نایکسان با کاربرد آن در جَز دارد. واژه‌ی «ترانویسی» در بافتارِ موزیک جَز و همچنین «بوم‌موسیقی‌شناسی» (Ethnomusicology) اشاره دارد به فرآیندی که در آن همه‌‌، بخشی و یا سازمایه‌هایی [عناصری] از یک قطعه‌ی موسیقی از روی یک نسخه‌ی شنیداریِ معمولا ضبط شده نگارش درآمده و به عبارتی از نسخه‌ی شنیداری به نسخه‌ی نوشتاری برسیم. در این میان البته مرسوم است که نوازندگان جَز گاهی عبارت «ترانویسی» را برای پیاده کردن یک رخدادِ شنیداری (برای نمونه یک سُلوی بداهه‌نوازی شده) بر روی سازشان (اصطلاحاً «درآوردن آن بر روی ساز») به‌کار ببرند؛ بی‌آنکه چیزی نگاشته شود.

واژه‌ی “Transcription” از نظر «ریختارشناسی» (Morphology) از دو بخش برساخته شده است. بخش نخست، پیشوندِ “-trans” است که معنای آن «از سویی/جایی/ریختی به سو/جا/ریختی دیگر» است. هم‌ریشه و هم‌معنا با این پیشوند در فارسی، پیشوند «ترا-» (تراکنش، ترابری، ترانهاده، تراریخته، تراوش و …) است که همواره برابر پیشوند “-trans” در واژه‌سازی فارسی به‌کار می‌رود. بخش دوم واژه هم ریشه در واژه‌ی لاتینی “scriptum” به معنای «نوشته» دارد. روی-هم‌-رفته این واژه به معنای «نگاشتن از ریختی به ریخت» دیگر است.

نگارش: بامداد خوشقدمی